Πράσινο το νέο δημαρχείο Λευκωσίας

Μετά από μια συζήτηση που έγινε στο Facebook για το πόσο πράσινο είναι το νέο δημαρχείο που θα κτιστεί εντός των τειχών, εξασφάλισα το πιο κάτω από τον ενεργειακό μηχανικό του κτηρίου και τους αρχιτέκτονες.

Πολύ εντυπωσιακό !

Νέο Δημαρχείο Λευκωσίας: το πρώτο πράσινο σύγχρονο παθητικό κτίριο στην Κύπρο γίνεται πραγματικότητα.

Το νέο δημαρχείο Λευκωσίας δεν είναι απλά ένα πράσινο κτίριο που έχει να δείξει πολλές αρχές πράσινου σχεδιασμού. Είναι το πρώτο έργο στην Κύπρο όπου εφαρμόστηκαν όλες τις αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού που χρειάζεται για να είναι το κτίριο παθητικό και να χρειάζεται κάτω από 30 κιλοβατώρες ηλεκτρισμού για κάθε τετραγωνικό μέτρο για να λειτουργήσει αντί για 150 - 400 που καταναλώνουν τα συμβατικά. Ένα τέτοιο κτίριο ονομάζεται παθητικό διότι χωρίς μηχανικό εξοπλισμό, χωρίς να κινείται ή να καίεται κάτι για να το υποστηρίζει, χρειάζεται ελάχιστη ενέργεια για την θερμική άνεση, τον αερισμό και τον φωτισμό.

Τα σπίτια των παππούδων και των γιαγιάδων μας ήταν παθητικά. Η θερμοκρασία όμως μέσα τον χειμώνα ήταν 8 με 15 °C και 30 με 35°C το καλοκαίρι με φωτισμό μια λάμπα πετρελαίου. Τα σύγχρονα παθητικά κτίρια προσφέρουν 22°C το χειμώνα και 24-28°C το καλοκαίρι με 500 lux φωτισμό στο επίπεδο του γραφείου. Είναι αυτή η διαφορά που κοστίζει τόσο πολλή ηλεκτρισμό στα συμβατικά κτίρια.

Ένα πράσινο κτίριο δεν είναι μια συνηθισμένη οικοδομή με ηλιακή στέγη. Αν το καινούριο κτίριο του δημαρχείου που θα εγκαινιαστεί σύντομα κτιζόταν όπως τα παλιά κτίρια, με τις αρχές που ξέραμε μέχρι σήμερα, θα χρειαζόταν 700 με 1000 μ2 φωτοβολταϊκών για να τροφοδοτηθεί με ενέργεια. Δεν θα ξέραμε που θα τα εγκαταστήσουμε αφού η στέγη μόνο 150 με 200 μ2 χωράει. Και δεν θα ξέραμε που θα βρούμε τα επιπλέον χρήματα για μια τόσο μεγάλη επένδυση. Η οικοδομή που κτίσαμε χρειάζεται μόνο 100 μ2 για να τροφοδοτηθεί αποκλειστικά από φωτοβολταϊκά. Το βιοκλιματικό κέλυφος του κτιρίου δεν είναι μόνο αισθητική σύνθεση που προσπαθεί να ενταχθεί στο περιβάλλον της παλιάς πόλης. Ισοδυναμεί με 600-900 μ2 φωτοβολταϊκών που δεν χρειάζεται να εγκαταστήσουμε. 

Οι ειδικοί ονομάζουν το κτίριο μας παθητικό διότι δεν κινείται κανένας μηχανισμός για να παραχθεί η ενέργεια που αντλείται από το άμεσο περιβάλλον του κτιρίου. Δεν χρειάζεται να πας στη Σαουδική Αραβία ή στο οικόπεδο Αφροδίτη για να αντλήσεις ενέργεια. Μπορείς να την αντλήσεις από τα φυσικά στοιχεία που περιβάλλουν το κτίριο σου στο κέντρο της Λευκωσίας. Σχεδόν όλη τη ζέστη για τη θέρμανση τον χειμώνα μας την προσφέρει ο ήλιος, και το κέλυφος είναι θερμομονωτικό για να μην την χάνουμε. 

Το ένα τρίτο της ψύξης για το καλοκαίρι την παίρνουμε από το νυχτερινό δροσερό αεράκι της Λευκωσίας. Το 80% του φωτισμού μας το δίνει ο Λευκωσιάτικος καθαρός ουρανός. Το φρέσκο καθαρό αέρα δεν τον μεταφέρουν μηχανές περνώντας τον από φουγάρα και κέντρα επεξεργασίας αλλά ο άνεμος και η φυσική θερμοδυναμική κίνηση του αέρα.

Το κτίριο του δημαρχείου όμως δεν είναι απλά έναν ενεργειακά παθητικό πράσινο κτίριο κτισμένο με υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. Σέβεται συνολικά τις αρχές της αειφόρας αντίληψης του κόσμου που δεν περιορίζονται μόνο στην οικολογική υπευθυνότητα. Η κοινωνική ζωτικότητα και η οικονομική βιωσιμότητα είναι οι άλλες δύο διαστάσεις ίσης σημασίας για την αειφόρα ανάπτυξη.

Η κοινωνική διάσταση του κτιρίου αρχίζει από το σεβασμό της πολιτιστικής αξίας της πόλης μέσα στην οποία εντάσσεται. Δεν κτίζεται ένα τεράστιο μέγαρο που θέλει να επιδείξει την ισχύ των δημοτικών αρχών προς τους δημότες, αλλά μια σειρά από μικρές οικοδομές που συνθέτουν μια μικρή οικογειτονιά που συνάδει με στις κλίμακες της παλιάς πόλης. 

Ο περιβάλλοντας χώρος είναι ανοικτός για το κοινό και οι εσωτερικές αυλές δημιουργούν ζωντανούς χώρους συνάντησης μεταξύ των ανθρώπων, χώρους για εκδηλώσεις, χώρους για περιδιάβαση και ξεκούραση. Επιλέχθηκε ένας απομακρυσμένος χώρος δίπλα από το συρματόπλεγμα για να επανέλθει ξανά η ζωή εκεί όπου ο πόλεμος έδιωξε τους κατοίκους και η πόλη υποβαθμίστηκε.

Η ατυχία να πέσει το κτίριο πάνω σε αρχαιολογικά ευρήματα, παρόλο που καθυστέρησε το έργο για χρόνια, μετατράπηκε σε ευκαιρία που δείχνει ότι είναι δυνατόν να αναδυθεί μια σύγχρονη γειτονιά πάνω και δίπλα από τα αρχαία χωρίς να πειραχτεί ούτε μια πέτρα με αρχαιολογική αξία. Αυτό κάνει την πόλη μοναδική και προσθέτει αξία και ψυχή στο κτίριο και την γειτονιά.

Το κτίριο είναι εργαλείο για τον δήμο για να μπορέσει να εξυπηρετήσει καλύτερα τους δημότες. Είναι και χώρος δουλειάς για εκατοντάδες ανθρώπους. Πριν προχωρήσει ο σχεδιασμός, κυκλοφορήσαμε ερωτηματολόγιο σε όλους τους εργαζομένους στον δήμο και εντάχθηκαν οι προτιμήσεις τους στες προδιαγραφές των τεχνικών λύσεων. 

Πάνω από 70% των εργαζομένων προτιμά την φυσική άνεση παρά τον πλήρη κλιματισμό, τα φωτεινά γραφεία, την ησυχία και την δυνατότητα συγκέντρωσης στη δουλειά, χώρους για να μπορεί να πάρει ευχάριστα ένα καφέ ή το μεσημεριανό. Πληρούνται όλες τις προδιαγραφές για τα άτομα με προβλήματα διακίνησης. 

Ένα πράσινο κτίριο έχει πρώτο ρόλο να εξυπηρετεί τους ανθρώπους. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι φιλικά όχι μόνο προς το περιβάλλον αλλά και προς τον άνθρωπο. Κόλλες, συνθετικά υλικά, καρπέτα, συνθετικές μπογιές και βερνίκια ή άλλα βλαβερά χημικά στοιχεία δεν υπάρχουν στο κτίριο για να εκπέμπουν συνθετικά σωματίδια που θα μπορούσαν να τα αναπνέουν οι κάτοικοι του.

Το κόστος οικοδομής του έργου είναι μέσα στα πλαίσια του τυπικού κόστους γραφειακών κτιρίων. Το κόστος όμως της συντήρησης και λειτουργίας θα είναι κατά πολύ χαμηλότερα. Ένα παθητικό κτίριο είναι τεχνικά λιτό. Όσο πιο λιτό είναι, τόσο λιγότερη συντήρηση χρειάζεται. Ο φυσικός αερισμός δεν έχει κόστη ούτε λειτουργίας, ούτε συντήρησης. Αν το κτίριο της πρώτης φάσης του δημαρχείου ήταν συμβατικό, θα κόστιζε στον Δήμο γύρω στις 24΄000 € το χρόνο σε ενέργεια. Το παθητικό κτίριο που θα εγκαινιαστεί σύντομα θα κοστίζει μόνο 3΄600€.

Ερωτηθήκαμε πως μπορεί ένα πράσινο κτίριο που είναι και συμβολικό και πρωτοποριακό να μην έχει ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο φωτοβολταϊκά. Στο κτίριο της δεύτερης φάσης θα έχει. Στο πρώτο κτίριο όμως είναι αλήθεια ότι δεν θα έχει. Όπως εξηγήσαμε, η όψη του κτιρίου μπορεί να μην φαίνεται σαν ηλιακός συλλέκτης, συλλέγει όμως θερμότητα, ψύξη και φωτισμό ισοδύναμο με εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα φωτοβολταϊκά. Θα μπορούσαμε να καλύψουμε την ταράτσα του κτιρίου με ηλιακούς συλλέκτες και να το κάνουμε κτίριο μηδενικής κατανάλωσης. Βρήκαμε όμως πιο οικολογική χρήση. 

Στην Κύπρο 9 μήνες από τους 12 ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει έξω υπό σκιά. Δημιουργήσαμε λοιπόν μια πράσινη και σκιασμένη ταράτσα που εκτός του ότι αλλάζει το μικρόκλιμα του κτιρίου το καλοκαίρι, εκτός του ότι πρασινίζει τον δημόσιο χώρο και την πόλη, προσφέρει ευχάριστο υπαίθριο εξωτερικό χώρο άριστης ποιότητας για τα διαλείμματα του προσωπικού και για οργάνωση πρόχειρων συσκέψεων. Αν δεν χρησιμοποιούσαμε την ταράτσα θα χρειαζόταν είτε χώρος από τον κλειστό όγκο της οικοδομής είτε να κτίσουμε πιο μεγάλο κτίριο. Η εκμετάλλευση του εξωτερικού χώρου για όσες χρήσεις το επιτρέπουν είναι οικονομία και χρημάτων, και γκρίζας ενέργειας για την οικοδόμηση κλειστών χώρων. Εξωτερικοί καλυμμένοι χώροι χωρίς ψύξη, θέρμανση και φωτισμό είναι και τα κλιμακοστάσια, και ορισμένοι χώροι αναμονής του κοινού. 

Η ενεργειακή οικονομία της πράσινης ταράτσας του κτιρίου είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τις 25’000 κιλοβατώρες το χρόνο που θα μπορούσε να παράξει μια εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Ο περιορισμός της έννοιας του πράσινου κτιρίου στους φωτοβολταϊκούς ηλιακούς συλλέκτες και στις ανανεώσιμες πηγές ενεργείας είναι πολύ απλοϊκή προσέγγιση. Μπορεί να οδηγήσει μάλιστα σε λανθασμένες επιλογές που είναι εναντίον της ουσιαστικής προστασίας του περιβάλλοντος. 

Ένα παθητικό κτίριο είναι πρώτα η μείωση των ενεργειακών αναγκών, μετά η παθητική συλλογή της διαθέσιμης ενέργειας από το άμεσο περιβάλλον του κτιρίου, και στο τέλος-τέλος η χρήση μηχανικών συστημάτων για να συμπληρώσουν ότι δεν είναι δυνατόν να εξοικονομηθεί.

Λίστα από 15 μέτρα που λήφθηκαν στον πράσινο σχεδιασμό νέου δημαρχείου

1. 10 εκ θερμομονωτικός πετροβάμβακας στη στέγη και τις όψεις
2. Σωστή γεωμετρία και διάταξη των ανοιγμάτων
3. Σωστή παθητική σκίαση των υαλοπινάκων
4. Επιλογή υαλοπινάκων με αργό και χαμηλό συντελεστή εκπομπής
5. Νυχτερινός αερισμός το καλοκαίρι
6. Φυσικός αερισμός σχεδιασμένος να ανταποκρίνεται επαρκώς σε όλες τις εποχές
7. Εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής
8. Εγκατάσταση κλιματιστικών VRV υψηλής απόδοσης (COP 4.5-5.5)
9. Επιλογή φωτεινών χρωμάτων σε τοίχους και ταβάνι για αποδοτικό φυσικό φωτισμό
10. Μεγιστοποίηση της διαπερατότητας φωτός των υαλοπινάκων
11. Μείωση των θερμικών γεφυρών
12. Εξαίρεση των κλιμακοστασίων και των κοινόχρηστων χώρων από το κλειστό κέλυφος
13. Χρήση φωτιστικών ψηλής απόδοσης
14. Χρήση αυτόματου ηλεκτρικού διακόπτη και αυτόματης διαχείρισης του φωτισμού.
15. Χρήση υλικών φιλικών φιλικών προς το περιβάλλον με χαμηλή ενσωματωμένη ενέργεια

Dickon Irwin και Μαργαρίτα Κρητιώτη, irwinkritioti.architecture, αρχιτέκτονες

Φλουρέντζος Φλουρέντζου, Estia SA - Parc Scientifique EPFL - Lausanne, ενεργειακός μηχανικός.